HANSARAY’DA SERGİLENEN KİLİMLER
Birinci Örnek:
Fotoğraf No:9
Tamamen yün malzemeden mamul olan ilikli kilimde geometrik desenler hâkimdir. En dışta üçgen formda çengel yanışları sıralanırken içte çengeller sıralanır. Orta kompozisyon alanı kare bölümlüdür.
İkinci Örnek:
Fotoğraf No:10
Tamamen yün malzemeden mamul olan ilikli kilimde geometrik desenler hâkimdir. Lacivert renkli göbek içerisinde üç adet baklava dilimi yer alır. İçleri bıçkırlı desen şemasına sahiptir. Baklavaların dışında kalan alanda kurtağzı yanışları ve figürlü yanışlar yer alır. Bordürde beyaz renkli kıvrık dal üzerine geometrik halde çiçek bezemesi vardır.
Üçüncü Örnek:
Fotoğraf No:11
Oldukça kaba kaliteli yün desen ipliği ve pamuk çözgülü kilimde yıldız yanışları oldukça iri halde alt alta sıralanır. Aralarında yatım halde yan yana nazarlık yanışları vardır.
Dördüncü Örnek:
Anadolu’da çaput kilim olarak da bilinen teknik ve artık malzeme ile bezayağı tekniği ile dokunmuş olan kilimler dikilerek torba haline getirilmiştir.
SONUÇ
Tarihi seyirde Orta Asya’dan Anadolu’ya ve Rumeli’ye süre gelen Türk dokuma sanatında, yaylak kışlak düzeninden, farklı coğrafyalara, değişik kültürlere rağmen geleneksel çizginin fazlaca değişmediği görülür.
Kırım’a özgü dokumalarda da geleneksel Orta Asya kökenli Türk dokuma kültürünün özellikleri bire bir görülmektedir. Osmanlı döneminde Kırım’da gerek dokumacılığın imal edildiğini, gerekse ordu ve diğer ihtiyaçlar için Anadolu’dan da muhtelif dokumaların getirildiği arşiv belgeleriyle de sabittir.
Hansaray’da sergilenen halı ve kilimlerin Orta Asya ve Anadolu Türk dokumalarıyla desen ve teknik olarak bire bir örtüştüğü tespit edilmiştir. Hanlık dönemine ait çok fazla sayıda dokuma bulunmamakla beraber 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl ilk ve ikinci çeyreğine ait örneklerin daha yoğun olduğu tespit edilmiştir. Hansaray’da bulunan dokumaların bir kısmının dönemlerinde o bölgede üretilmiş olduğu, bir kısmının ise Anadolu imalatı olup türlü vesilelerle nakil olduğu tahmin edilmektedir.
Sonuç itibariyle milli kültürün bir parçası olan el dokumalarının sadece Orta Asya ve Anadolu’da üretilmediği, gidilen, yerleşilen her bölgede üretimin de devam ettiği anlaşılmaktadır. Farklı coğrafyalarda, aynı ya da değişik zaman dilimlerinde yaşanmış olan Türk kültürünün devamlılığı noktasında dokumalar önemli bir konudur. Pek çoğu bir anlamda sanat eseri niteliğindeki bu ürünlerden ilham alarak, kültürel ortaklıklara da bağlı kalarak günümüz üretimlerine ışık tutacak, dünya pazarında payımızı artıracak, kaynak eser olma özelliklerini de halen sürdüren, geçmişe ait etnoğrafik ve antik değerdeki dokumalara eskisinden daha fazla sahip çıkma zorunluluğumuz vardır.
KAYNAKÇA
AYTAÇ, Ahmet, Geleneksel Türk El Dokumacılığı Sanatı, Konya, 2006 (3. Baskı).
_____________, Akşehir Müzeleri’nde Bulunan El Dokumaları, Akşehir, 2007.
ÇURLU, Mamut,”Kırım Tatar Kilimleri”, http://www.euronet.nl/users/sota/kilim.htm.
SELÇUK, Kezban, “Nahcıvan Devlet Halı Müzesi’nde Bulunan Halılardan Birkaç Örnek”, S. Ü. Selçuklu Arş. Mrk. I. Uluslararası Türk El Dokumacılığı Kongresi Bildirileri, Konya, 2007, s. 189–195.
RECEPOĞLU, Suroy, Altay, Kosova’da Türk Kültürü, T.C.Kültür B.lığı Yayın No:2749, Ankara, 2001, s.212-213.
______________, Belgrad Camileri, 2004, Kosova, s.71.