1.KIRIM DOKUMA KÜLTÜRÜ
Kırımda ortaya konan ürünlerden bazıları ise kilim, halı, kumaş gibi el dokumaları ve keçedir. Anadolu’da üretilip, talep, ordu ihtiyacı, ihracat gibi çeşitli sebeplerle gönderilen ya da göç politikasına uygun olarak buralara yerleşen ailelerin beraberinde getirdikleri dokumaların dışında, buralara yerleşen Türk ahalinin, Orta Asya kökenli olarak kültürlerinde var olan dokumacılık geleneğini, sürdürmeye devam etmeleri ile bu sanat bölgede yaygınlaşmıştır.
Kırım topraklarına dört bir yandan gelerek yerleşen halkların beraberinde getirdikleri kültürlerde, Türk geleneksel yapısına uyarlanmıştır. Kırım Tatar dokumacılığının temelinde, bir kaç bin yıllık tarihe sahip olan ve gelişmiş üretim tekniklerini toplumların çağdaş hayatları içinde de muhafaza edebilen Türk halklarının dokumacılık gelenekleri ile karşılaşılır.
Erken döneme ait Han yarlıklarında ve kadı asker defterlerinde muhtelif zanaatlarla meşgul olan esnaftan söz edilmektedir. Mutaf yani torba imal edenlerin ve bezazların yani dokumacıların teşkilatları
da buna dâhildir. O devirde “mutaf esnafi” ve “bezazi esnafı” adıyla anılan bu loncalar da diğerleri gibi düzenli teşkilata sahip olup, kaidelerini gösteren “selefnâme”leri vardı. Bu nevi şahsına münhasır kuralların tatbiki üretim teşkilatının yani loncanın seçilmiş idarecilerine aitti ki, bu idareciler üç kişiden oluşurdu: “ustabaşı”, yardımcısı olan “yiğitbaşı” ve muhtelif teknik görevleri yerine getiren “çavuş”. Bütün loncaların birliğinin başında ise “esnaf başı” bulunurdu.
Bahçesaray’daki Hansaray Müzesi’nde bulunan elyazması bir listeye göre 50 kadar muhtelif zanaatla uğraşan esnaf vardı. Her loncanın kendisine ait “pir”i yani o zanaatın kurucusu ve ilk başkanı olarak kabul edilen ustası vardı (Çurlu. http://www.euronet.nl/users/sota/kilim.htm).