HALI VE KİLİM İPLİKLERİNİN BOYANMASINDA KULLANILAN RENKLER VE BU RENKLERİ VEREN BİTKİLER

Anadolu’da kökboya ve cehri bitkilerinin dışında boyacılıkta yararlanılan pek çok bitki bulunmaktadır. Bunlar arasında ceviz-Juglans regia, derici sumağı-Rhus coriaria, boyacı sumağı-Cotinus coggygria, palamut meşesi-Quercus aegilops, mazı meşesi-Quercus infectoria, nar-Punica granatum, havaciva-Alkanna tinctoria, kızılağaç-Alnus glutinosa, sütleğen-Euphorbia tinctoria, ayva-Cydonia vulgaris, yarpuz-Mentha tomentosa, labada-Rumex conglomeratus, sergil-Plumbago europeae, soğan-Allium cepa, kadıntuzluğu-Berberis crataegina gibi birçok bitkiler yer almaktadır. Boya bitkilerini en güzel şekilde kullanan Türkler sanat değeri çok yüksek olan eserler bırakmışlardır. Cami, mescit ve türbelerde korunan ve müzelerde sergilenen en az birkaç yüzyıllık tarihi olan halı ve kilimler arasında boyacılık bakımından önem taşıyan orijinal ve değerli eserler bulunmaktadır. İlk kimyasal boya olan Prusya mavisi 1704 yılında keşfedilmiş böylece boyacılık tarihinde yeni bir devir başlamıştır. 1740 yılında Bartın İndigo’yu kükürt içinde eriterek indigo karmenini 1850 yılında William Perkin, maden kömürü katranından, oksitleyici maddelerin yardımıyla anilini, 1860 Bayer indigo’yu 1868 yılında Giraber ve Liberman Alizarini, 1884 yılında Biottiger pamuğu doğrudan boyaya kongo kırmızısı kimyasal olarak elde etmişlerdir (Federsen-Fieler, 1982). Boyacılık tarihindeki bu kimyasal boyaların bulunması ve bunların tekstile ve tekniğe uygulanması gerek dünyada gerekse Türkiye’de bitkisel boyalara olan talep giderek azalmıştır. Son yıllarda bitkisel boyalarla halı ve kilim ipliği boyama yeniden gündeme gelmiştir. Bitkisel boyalarla boyanan ipliklerle dokunan halı ve kilimlerin turistik açıdan önemli olması, iç ve dış piyasada beğeni kazanması bu sanatı geliştirme çalışmalarını olumlu yönde etkilemiştir. Uzun yıllardan beri uğraşılan bu ata sanatını yaşatmak, sürdürmek ve bir gelir kaynağı haline getirmek için birçok kamu kuruluşu, üniversiteler ve özel sektörde çeşitli çalışmalar başlamış ve yürütülmektedir.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *